Πέντε απλοί κανόνες για την πράσινη μετάβαση
Η Πράσινη Συμφωνία της Ευρωπαϊκής Ένωσης βρίσκεται σε σημείο καμπής. Οι υψηλές τιμές ενέργειας δεν αφήνουν περιθώριο να επιβαρύνουμε τις οικονομίες μας με επιπρόσθετα κόστη. Την ίδια στιγμή, το νέο γεωπολιτικό περιβάλλον έχει μειώσει την προθυμία της Ευρώπης για νέες σχέσεις εξάρτησης στα καύσιμα, τα ορυκτά ή στις τεχνολογίες. Η ΕΕ αντιμετωπίζει πληθώρα άλλων προκλήσεων. Η ενεργειακή μετάβαση πρέπει να ενδυναμώσει ένα ευρύτερο στρατηγικό πλαίσιο ως προς τη θέση που επιθυμεί να κατέχει η Ευρώπη στον κόσμο.
Με δεδομένες αυτές τις προκλήσεις, θα ήθελα να προτείνω πέντε απλούς κανόνες για την πράσινη μετάβαση.
Πρώτον, πρέπει να εστιάσουμε στην αποτελεσματική αξιοποίηση πόρων. Ενόσω ευρωπαϊκές χώρες εξακολουθούν να καίνε άνθρακα στις μονάδες ηλεκτροπαραγωγής και πετρέλαιο για τη θέρμανση των σπιτιών και στα εργοστάσια, προωθούμε την απανθρακοποίηση πλοίων, αεροπλάνων και των πιο απαιτητικών βιομηχανικών διαδικασιών. Η έμφαση αυτή στην ταυτόχρονη αντιμετώπιση όλων των εκπομπών είναι κοντόφθαλμη. Θα πρέπει να επεκτείνουμε τη χρήση τεχνολογιών χαμηλών εκπομπών οι οποίες είναι ανταγωνιστικές, συνεχίζοντας παράλληλα την ανάπτυξη αυτών που δεν είναι ανταγωνιστικές, αλλά με λελογισμένο ρυθμό.
Καθίσταται, επίσης, όλο και περισσότερο προφανές ότι τα τελευταία βήματα για την επίτευξη της κλιματικής ουδετερότητας θα είναι δαπανηρά. Πρέπει να κινηθούμε προσεκτικά, να παραμείνουμε ευέλικτοι να και διασφαλίσουμε ότι οι αριθμοί βγάζουν νόημα.
Δεύτερον, πρέπει να διαφυλάξουμε ως κόρη οφθαλμού την ουδετερότητα ως προς τις τεχνολογίες. Επί μακρόν συμπεριφερόμαστε λες και η ενεργειακή μετάβαση είναι ένα παιχνίδι ηθικής. Έχει έρθει η ώρα να αφήσουμε πίσω τον «κήπο του καλού και του κακού». Η Ευρώπη υπογράφει συμφωνίες για την αγορά φυσικού αερίου από την Αμερική αλλά δεν υποστηρίζει την εξόρυξη αερίου εντός της ΕΕ. Υπάρχουν πολλοί πόροι για τη χρηματοδότηση του υδρογόνου ως πηγής ενέργειας, αλλά πολύ λίγοι για την πυρηνική ενέργεια.
Δεν μπορούμε να κατανέμουμε κονδύλια με γνώμονα την αίσθηση που έχουμε για κάτι, πρέπει να επενδύσουμε σε τεχνολογίες που μπορούν να αποδώσουν ως προς αυτό που πραγματικά μετράει: τις χαμηλότερες εκπομπές.
Τρίτον, πρέπει να αφοσιωθούμε εκ νέου στην εσωτερική αγορά. Υπάρχουν ιδιαίτερα μεγάλες αποκλίσεις μεταξύ τιμών στην Ευρώπη, ειδικά στο κόστος της ηλεκτρικής ενέργειας. Η ενοποίηση της αγοράς γίνεται à la carte και λίγοι είναι διατεθειμένοι να μοιραστούν τη φθηνή ηλεκτρική τους ενέργεια. Έτσι, καταλήγουμε σε αρνητικές τιμές σε μία χώρα, ενώ σε μία άλλη είναι τριψήφιες. Πρόκειται για παραλογισμό. Η ιστορία μας διδάσκει ότι η ενοποίηση δεν υλοποιείται μόνη της, πρόκειται για πολιτικό εγχείρημα. Πρέπει να την προωθήσουμε στα ανώτερα κλιμάκια.
Τέταρτον, χρειαζόμαστε καλύτερη διακυβέρνηση της αγοράς. Οι αγορές ενέργειες, ιδίως του ηλεκτρικού ρεύματος, γίνονται όλο και περισσότερο πολύπλοκες, αλληλοεξαρτώμενες και αδιαφανείς. Πρόκειται για επικίνδυνο μείγμα, για ένα αγαθό που είναι ζωτικής σημασίας για την ανθρώπινη ζωή και την ανταγωνιστικότητα της Ευρώπης. Οι δομές της αγοράς επιδιώκουν τον τυπικό ορισμό της αποτελεσματικότητας. Αλλά στην πράξη το σύστημα και οι επιπτώσεις του στην κοινωνία γίνονται πολιτικά μη εφαρμόσιμα. Πρέπει να επανεκκινήσουμε τη συζήτηση για τη διακυβέρνηση της αγοράς -το πώς ορίζονται οι τιμές και σε ποιες αγορές, ποιος έχει πραγματικά τα εχέγγυα να παρακολουθεί την πορεία των τιμών και να αποτρέπει τη χειραγώγηση των αγορών σε ευρωπαϊκό επίπεδο.
Πέμπτο και τελευταίο σημείο: η πράσινη μετάβαση δεν είναι δυνατόν να αποτελεί αυτοσκοπό. Επί πολλά χρόνια η Ευρώπη έθετε την απανθρακοποίηση πάνω από όλα. Άλλοι στόχοι -απασχόληση, βιομηχανική παραγωγή, στρατηγική αυτονομία- έχαναν όταν «αναμετρήθηκαν» με την απανθρακοποίηση. Δεν μπορούμε να επιμείνουμε σε αυτή την πορεία. Η απανθρακοποίηση είναι ζωτικής σημασίας, αλλά δεν συνιστά τον μοναδικό στόχο. Εάν πρέπει να αποδεχτούμε ορισμένες εκπομπές για κάπως μεγαλύτερο χρονικό διάστημα ώστε να σώσουμε τις βιομηχανίες μας ή να διατηρήσουμε την κοινωνική συνοχή, ας έχει. Αυτές οι συζητήσεις πρέπει να γίνουν με ειλικρίνεια. Δεν μπορούμε να έχουμε ως αφετηρία την κλιματική ουδετερότητα και να ελπίζουμε ότι όλα τα άλλα θα έχουν ευτυχή κατάληξη.
Αυτοί οι πέντε κανόνες είναι απλοί. Κατά πάσα πιθανότητα, από μόνοι τους, δεν εγείρουν αμφισβητήσεις. Αλλά αν τους λάβουμε υπόψη σοβαρά -εάν χαραχθεί η στρατηγική με βάση αυτούς τους κανόνες- υπάρχει η δυνατότητα να διαμορφωθεί μία πολύ διαφορετική ατζέντα για την ΕΕ. Πιστεύω ότι αυτό χρειαζόμαστε το 2025. Διαφορετικά, ενδέχεται να κερδίσουμε τον αγώνα δρόμου προς την κλιματική ουδετερότητα, μόνο για να ανακαλύψουμε ότι τρέχαμε στον λάθος αγώνα. Δεν μπορούμε να επιτρέψουμε να συμβεί αυτό.
